SAKLI PAY SAHİBİ MİRASÇILARIN AÇABİLECEĞİ TENKİS DAVASI

SAKLI PAY SAHİBİ MİRASÇILARIN AÇABİLECEĞİ TENKİS DAVASI

Genel Olarak

Türk Hukuk sisteminde vefat eden kişinin, mirasının tamamı üzerinde tasarruf etme imkânı bulunmamaktadır. Türk Medeni Kanunu uyarınca miras bırakan, yalnızca mirasının saklı paylı mirasçıların miras payları düşüldükten sonra kalan kısmı üzerinde özgürce tasarrufta bulunabilmektedir.

Miras bırakanın bu kurala riayet etmemesi durumunda ise saklı payları ihlal edilen mirasçılar tenkis davası ile murisin saklı paylarını ihlal eden tasarruflarının iptalini sağlayabilirler.

Saklı Paylı Mirasçılar ve Saklı Pay Oranları

Miras bırakanın tasarruflarıyla terekede hak sahibi olmalarını önleyemeyeceği yasal mirasçılara saklı paylı mirasçılar denilmektedir. 

Türk Medeni Kanunu’na göre saklı pay sahibi mirasçılar ve saklı pay oranları aşağıdaki gibidir:

• Altsoy yasal miras payının ½’si kadar
• Anne ve babadan her biri için yasal miras payının ¼’ü kadar
• Sağ kalan eş için, 
  Altsoy veya ana ve baba zümresiyle birlikte mirasçı olması halinde yasal miras payının tamamı.
  Diğer hallerde yasal miras payının ¾’ü kadar 

Yukarıda bahsedilen mirasçıların saklı payları azaltılamayacağı gibi kanunda yer alan haller dışında (Mirastan Yoksunluk, Mirası Ret, Mirastan Feragat, Mirasçılıktan Çıkarma) saklı payları için mirastan mahrum bırakılmaları da söz konusu değildir.

Miras bırakanın Tasarruf Oranının Belirlenmesi

Yukarıda belirtildiği üzere miras bırakan saklı paylı mirasçıların saklı pay oranları düşüldükten sonra miras üzerinde serbestçe tasarrufta bulunabilmektedir.

Miras bırakanın bu serbestçe tasarrufta bulunabileceği kısmı hesaplayabilmek için tenkis hesabında esas alınacak terekenin belirlenmesi gerekmektedir.

Tenkis hesabında esas alınacak tereke; terekenin aktiflerinden cenaze giderleri, tereke borçları, tedbir masrafları, birlikte yaşayanların üç aylık geçim giderleri, sağlar arası karşılıksız kazandırmalar (denkleştirmeye tabi kazandırmalar, tenkise tabi kazandırmalar, hayat sigortası satın alım bedeli) bedelleri hesaplanıp düşülerek tespit edilir. 

Tenkis Hesabı

Türk Medeni Kanunu 565. Maddesine göre tenkise tabi sağlar arası kazandırmaları şu şekilde sıralamıştır;

1. Miras bırakanın, mirasçılık sıfatını kaybeden yasal mirasçıya miras payına mahsuben yapmış olduğu sağlar arası kazandırmalar, geri verilmemek kaydıyla altsoyuna malvarlığı devri veya borçtan kurtarma yoluyla yaptığı kazandırmalar ya da alışılmışın dışında verilen çeyiz ve kuruluş sermayesi,
2. Miras haklarının ölümden önce tasfiyesi maksadıyla yapılan kazandırmalar,
3. Miras bırakanın serbestçe dönme hakkını saklı tutarak yaptığı bağışlamalar ve ölümünden önceki bir yıl içinde âdet üzere verilen hediyeler dışında yapmış olduğu bağışlamalar,
4. Miras bırakanın saklı pay kurallarını etkisiz kılmak amacıyla yaptığı açık olan kazandırmalar. 

Şu durumda yukarıdaki hesaplama açıklaması ile miras bırakanın terekesi hesaplanacak ve bu tereke üzerinden saklı pay oranına göre saklı pay miktarı çıkarılarak miras bırakanın mirasın ne kadarı üzerinde serbestçe tasarrufta bulunabileceği ortaya çıkacaktır.

Tenkiste Sıra

Yukarıdaki hesaplamaya göre miras bırakanın tasarruflarının saklı payları ihlal etmesi halinde tenkis gerçekleştirilecektir. Tenkiste sıra ise Türk Medeni Kanunu’nun 570. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre tenkis;

1. İlk olarak ölüme bağlı tasarruflardan, her birinden orantılı olarak,
2. İkinci olarak sağlar arası tasarruflardan, en yeni tarihliden en eskiye doğru,
3. Üçüncü olarak kamuya yararlı ölüme bağlı tasarruflardan, her birinden orantılı olarak,
4. Dördüncü olarak kamuya yararlı sağlar arası kazandırmalardan, en yeni tarihliden eskiye doğru

 Şeklindeki sırayla, saklı paylı mirasçılar paylarını alana kadar gerçekleştirilecektir.

Tenkis Davasında; Hak Düşürücü Süre, Görevli ve Yetkili Mahkeme

Tenkis davasında hak düşürücü süreler özel olarak düzenlenmiştir. Buna göre; 

• Mirasçılar saklı paylarının zedelendiğini öğrendikten itibaren bir yıl içinde tenkis davası açmalıdırlar. Aksi halde bu süreden itibaren tenkis davası açma hakları düşecektir. 

• Bununla birlikte her halde miras bırakanın ölümü tarihinden itibaren 10 yıl geçmekle tenkis davası açma hakkı düşecektir. 

• Tenkis davasında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesi olmakla birlikte yetkili mahkeme ölen kimsenin son yerleşim yeri mahkemesidir. 

Tenkis Davasında Harç

Tenkis davaları, miras paylarının saklı payı ihlal edilen kişilerin bu haklarının temin edilmesi amacını taşımaktadır.  Miras hukukunda miras bırakanın ölümü ile geride bıraktığı malvarlığı ve bu malvarlığındaki saklı pay oranları, kısacası miras üzerindeki tenkis hesabının yapılması, dava açıldığı esnada çoğunlukla mümkün olamamaktadır. Bu nedenle dava açılırken çoğunlukla harca esas olmak üzere düşük bir bedel gösterilmektedir. Davanın devamı esnasında, bilirkişi tarafından tenkis hesabı yapıldıktan sonra, harç tamamlanarak, talep edilen tutarın miktarı artırılabilir. 

Sonuç olarak;

Türk Medeni Kanunu bir yandan kişiye ölümünden sonra geriye bırakacağı mirası üzerinde hak sahibi olacak kişileri belirleme özgürlüğü verirken bir yandan da bu özgürlüğü saklı paylı mirasçılar ile sınırlamıştır. 

Miras bırakının saklı paylı mirasçıların saklı paylarını ihlal etmesi ise doğrudan bir geçersizlik hali olarak düzenlenmemiş ve saklı paylı mirasçıların miras bırakanın iradesine saygı göstermeleri ihtimali düşünülerek istenirse tenkis davası ile bu hakkın kullanılabileceği düzenlenmiştir. 

Saklı payı ihlal edilen mirasçı, ölüme bağlı tasarrufun lehtarına karşı tenkis davası açabilir ve tasarrufun miras bırakanın öldüğü an itibariyle geçersizliğini bu dava ile sağlayabilir.